Nekazaritza

Gaur egungo ekonomia, sistema konplexu baten gainean mantentzen da; eta gizakien jarduera askok aberastasuna sortzen dute sistema horretan. Jarduera horiek oso bestelakoak direnez, sektoretan taldekatu behar ditugu.

Lehenengo sektorea

Edozein herrialdetako ekonomiaren oinarrizko sektorea da. Naturak eskaintzen dituen produktuak lortzeko balio duten giza-jarduerak sartzen dira sektore honetan: nekazaritza, abeltzaintza, arrantza eta baso-ustiapena.

Nekazaritza: Lehenengo sektorearen jarduera nagusia da. Landa-gunean garatzen da. Landa-gunearen barruan laborantza-gunea, bizitegi-guneak, komunikabideak, aisiarako guneak, etab. ditugu.

---

---

Aitzinean, nekazaritza tradizionala leku bakoitzeko klimari eta baldintza fisikoei egokituta zegoen. Baina produktuak komertzializatzea ahalbidetzen ez zuen irauteko ekonomia batera mugatzen zen ekoizpena. Ekoizpen hori handitzeko interesak ereiteko teknika berriak asmatzea ekarri zuen. Teknika horiek, gero eta aurreratuago zegoen teknologiaren laguntzaz, gero eta espezie gehiago eraitea ahalbidetu zuten. Salerosteko soberakina sortu zen.

Merkatuko nekazaritza:

Produktuak merkatuan saltzen dituena da. Iparramerikan, mendebaldeko Europan, Japonian, Australian, Zeelanda Berrian eta Argentinako zenbait gunetan praktikatzen da. Salmentak handitzea eta kostuak gutxitzea dira dituen helburuak. Nekazariak ezagutzen den produktu bakarrean espezializatu den jarduera da; produktu hori komertzializatu eta onurarik handiena lortzen saiatzen da. Hauen bidez lortzen du:

• Lanen mekanizazioa: makinariak esku-lanean aurreztea dakar, lan astunak eraginkorrago betetzen baititu.
• Ekoizpenaren handitzea: lanak egiteko unerik onena aprobetxatzen duen antolakuntza batetik abiatuta.
• Salneurrien gutxitzea: esfortzu txikiagorekin kantitate handiak ekoiztean, merkeago sal daiteke merkatuan; eta horrela, produktua lehiakorra izango da, hau da, onura handiagoa ekarriko dio erosten duenari.

Merkatuko nekazaritza garraiobide azkar eta egokien menpe dago bere produktuak azkar komertzializatzeko eta banatzeko.

Gaur egungo Mediterraneoko nekazaritza

Nekazaritza mota hau merkatuan sartzeko egokitu eta teknika berriak sortu behar izan ditu:

• Lehorreko laboreak: mahatsa, olibondoa eta garia.
• Labore ureztatuak: fruta eta ortuariak.
• Negutegiko laboreak: teknika berri horren bidez, beste herrialdetako espezie exotikoak erein ahal izan dira: ananak, aguakateak eta mangoak.

Elikagai gehiago sortzeko garatu ziren nekazaritza-teknikek populazioa handitzea ekarri zuten; eta aldi berean, populazioak elikagai gehiago behar zituen. Ereiteko lur gehiago lortzeko beharrak basoen eta bestelako natura-guneen tokian, ereiteko gune gehiago egotea ekarri zuen.

Laborantza-gunea

Laborantza-gunea ereiteko lurrek (lursaila izenez ezagutuak), abereentzako larreek eta basoek osatzen dute. Gaur egun, basoari tokia kendu dioten ereindako lursailak topa ditzakegu; beste batzuek itsasoari kentzen diote, eta beste zenbaitek ereiteko argi egokia duten mendien magalei. Guztiek hartzen dute natura-gunearen zati bat; eta natura-gune hori, gainera, urbanizazioekin edota aisialdirako guneekin ere partekatu behar da, hala nola, golf zelai batekin.

---

---

Laborantza-gune bakoitza inguruak dituen baldintzen arabera deskribatzen da:

Ezaugarri fisikoen arabera:

Klimak nekazaritza-jarduera mugatzen du; zenbat eta euri gutxiago egin, orduan eta nekazaritza-jarduera gutxiago. Erliebearen arabera, tenperaturak aldatzen dira; zenbat eta gorago egon orduan eta tenperatura baxuagoa, eta beraz, begetalak hazteko baldintzak ez dira egokiak. Hegoaldera jotzen duten mendi magalak baino ezin dira aprobetxatu; leku ospeletan, aldiz, hotza etengabea izaten da. Aldapek zaildu egiten dute lan egiteko aukera. Orokorrean, bailara eta eremu lauetan lantzen da lurra.

Eragile sozialen arabera:

• Lurraren jabegoa pribatua bada, pertsonak edo pertsonen kolektiboak (kooperatiba edo enpresa-sozietatea) ditu eskubide guztiak, eta oinordetzan utzi ahal du. Jabeak lurra lantzen ez badu ere, bere ordez egingo duten soldatapeko pertsonak kontratatzen baditu, ustiapena zuzena dela esaten da. Baina beste batzuek ustia dezaten, alokairuan uzten badu, ustiapena ez zuzena dela esaten da.
• Bestetik, jabego kolektiboa bada, komunitate batek (herri, tribu edo estatuak) ustiatuko du.

Eragile ekonomikoen arabera:

• Lurra autokontsumorako era tradizionalean ustiatzen bada, polilaborantza paisaia osatu ohi da, eta ez da azpiegitura handirik sortzen. Baina komertzio-ustiapena bada, paisaia erabat manipulatzen da eta nahiko monotono bihurtzen da, monolaborantza da.

Eragile politikoen arabera:

• Estatuek jarduera politikoak antolatu ohi dituzte nekazaritza jarduerak sustatzeko edo babesteko. Diru kopuru handia erabiltzen dute laguntzak emateko eta nekazariak formatzeko.
• Nekazaritza-erreformak: lurraren banaketa hobetzeko politikak dira; sozialki justuago izateko asmoa izaten dute.
• Landa-garapenerako politikak: landa-guneen despopulatzea eta atzerapen ekonomikoa gelditzeko, edo gune zehatz bateko landa-ekonomia sustatuko duten bestelako jarduerak bultzatzeko pentsatuak: landa-turismoa, nekazaritza ekologikoa edo komunikabideen hobekuntza.

Teknologiaren arabera:

• Nekazaritzarako tresnak tradizionalak izan daitezke (aitzurra, igitaia eta goldea) edo modernoak (traktoreak, uzta biltzeko makina, ongarri kimikoak, jezteko makina automatikoak).
• Baldintza naturalen aldaketa: Tradizioan lurrak erliebera egokitu dira (terrazak), abereak ukuilutan babestu dira, ongarriak erabili dira, ureztatze eta lugorri teknikak erabili dira. Laborantza hidroponikoak (negutegiak adibidez) edota produktu fitosanitarioak teknika modernoak dira.
• Landare-espezie tradizionalak ingurunera egokituta daude. Baina azken bi mendetan, gizakiak manipulatu egin ditu espezieak ahalik eta etekin gehien lortzeko; eta bioteknologia edo manipulazio genetikoaren bidez egin du.

Aipatutako azken teknika horrek espezie berriak sortzen laguntzen du. Produktu transgenikoek (biologikoki manipulatuak) hobeto jasaten dituzte izozteak, intsektuen eraginik ez dute nozitzen eta elikagai gehiago ere badituzte…

Gaur egungo nekazaritza intentsiboa eta estentsiboa:

Nekazaritza intentsiboa: Gaur egun, populazio ugari, eta jabegoa oso banatuta duten lur gutxi dagoen gunetan erabiltzen da. Ahalik eta gehien aprobetxatzen da labore ugari espazio urrian ereiten.

Nekazaritza estentsiboa: populazio handirik ez duten lur zabaletan ereiten da, eta lurrak gutxi batzuenak dira. Produktu bat edo bi ereiten dira kantitate handia lortzeko eta gastua txikia izateko, zerealak adibidez. Lurrak ugariak direnez, lugorria erabiltzen da.