Merkataritza

Sektore honetan kontsumitzaileak produktu bat jasotzen du diruaren truke. Ordainketa diruz, kreditu-txartelez, txekez… egin daiteke.

Merkataritza motak

Merkatuak produktuen salerosketak egiten diren tokiak dira. Merkantzia aurkezteko eraren arabera honako hauek ditugu:

• Merkatu presentzialak: Merkantzia publikoaren aurrean erakusten da eta kontsumitzaileak berak hartuko du. Merkatu txikiak, janari-dendak eta hipermerkatuak dira horren adibide.
• Merkatu birtualak: Merkantzia ez da agerian egoten, baina hala ere, berdin saldu eta erosten da. Gehienetan, produktu bakar bateko kantitate handiak erosten dira edo, merkantzia edo zerbitzu mota zehatz batekin erlazionatutako negozio baten partizipazioak.
• Burtsa dugu horren adibiderik enblematikoena. Bertan akzioak eta obligazioak salerosten dira. Balio-burtsa pribatua da. Bezeroek balioen salmenta eta erosketa agintzeko baldintzak errazten ditu. Balio horiek konpainia anonimoen akzio, bono publiko eta pribatu, partizipazio edo bestelako inbertsioen bidez eros daitezke. Zenbat eta gehiago eskaini balio baten alde, presio handiagoa hartuko du merkatuan; eta konpainiek horretan hartzen dute parte, dituzten kontuen eta etorkizunerako planen egoera ona erakutsiz. Hori dela eta, Burtsan konpainia bati zerbait larria gertatzekotan, berehala zabaltzen da eta akzioak oso azkar saltzen dira prezioa jaitsi eta inbertitutako dirua galduko den beldurrez. Krisialdietan burtsak behera egiten du nabarmen eta askotan, bezeroek akzio kopuru handiak saltzen dituztelako batera; horrela hondoratzen dituzte merkatu horretan kapital guztia jarri duten enpresak.
• Erdi bideko merkatuak: Merkantziaren zati bat erakusten da, baina helburua ez da produktu osoa saltzea, produktua aurkeztea eta ezagutaraztea baizik, bezeroen artean publizitatea eginez. Horren adibide azokak dira, gehienetan merkataritza arlo zehatz batean espezializatuak.

Barruko merkataritza

Merkantzien trukeak eta salerosketak herrialde baten mugen barruan egiten badira, barruko merkataritza dela esaten dugu.

Handizkako merkataritza: Merkatarien eta ekoizleen artean ematen da. Merkatariek produktuen kopuru handiak hartzen dituzte eta gero, merkatu presentzial batean erakusten dizkiete bezeroei. Merkatu zentrala edo nagusia egon ohi da hiritik gertu tokian tokiko merkatuak hornitzeko.

Txikizkari merkataritza: Merkatu nagusiko produktuak jasotzen eta banatzen ditu zenbait merkataritza gunetan saltzeko: kaletako azokak, udal azokak, dendak eta merkataritza-gune handiak.

Kanpoko merkataritza

Herrialdeek esportazio (produktu propioaren salmenta) eta inportazioaren bidez (herrialde bateko barruko merkataritzan ez dagoen produktu baten erosketa) merkantziak eta zerbitzuak trukatzen dituztenean kanpoko merkataritza dela esaten da.

Diru transakzio horien erregistroa Ordainketa-balantzan islatzen da. Balantza hori komertzial (merkantziak), zerbitzu eta kapitaletan banatzen da. Irabaziak daudenean balantze positiboa dagoela esaten da, horrela ez bada, saldoa negatiboa izango da.

Gaur egungo lanaren egituraketak eta herrialdeek ekoizteko duten erak beharrezko eta ezinbesteko egiten dute herrialdean ez dauden produktuak erostea. Produktu baten salmenta munduko toki askotan menperatzen duenak erabaki dezake produktu horren prezioa, bere interesen arabera igoz edo jaitsiz; horrela egiten du LPEE-k (Lurralde Petrolio-Esportatzaileen Erakundea). Herrialdeak lehenak izan nahi dituzte akzioetan, merkatuan beren produktuek gune garrantzitsua izan dezaten.

Produktu bat herrialde batean sartzean tasa edo zerga bat ordaindu behar du aduana pasatzean. Herrialde batzuk bloke komertzialetan elkartzen dira eta horrela, merkantzia sartzean, mugetako ordainketak ez dira ordaintzen; horixe gertatzen da Europar Batasunean.

• Politika Protekzionistak: Estatu bakoitzak duen ekoizteko era desberdina da. Askotan, ekoizteko teknikak eta herrialde bateko baldintzek ahalbidetu egiten dute produktu ugari eta merkea ekoiztea, eta horrela, gainontzekoak baino lehiakorragoa izango da. Produktu exotiko bat, adibidez, nahiz eta urrutitik etorri, oso prezio txikian eskaintzen da merkatuetan eta bezeroek produktu nazionalak baino lehenago erosten dute. Hori dela eta, estatuek produktu nazionalak kanpokoen aldean babesten dituzten legeak sortzen dituzte; kanpoko produktuek muga-zergak edo zerga erantziak ordaindu behar izaten dituzte. Ideologia mota horren aurka Teoria Librekanbistak ditugu: muga-zergak kentzen dituzte munduko ekonomiaren mugimendua sustatzeko asmoz.

Munduko ekonomiaren eszenatokia menperatzen duten merkantziak makinari-manufakturak, autoak eta ehun-gaiak dira erregai, elikagai eta mineral-gaiekin batera.

Euskal Herriak barne-produktu gordinaren (BPG) % 27 esportatzen du, eta bi herenak Europan geratzen dira. Garraio azpiegitura ona du eta horrek erraztu egiten du jarduera komertziala.