Euskal Herria

1936an, gerra zibilaren hasieran, Espainiako Bigarren Errepublikak lehen autonomia-estatutua eman zion Euskal Herriari, baina Bizkaian besterik ez zen ezarri, errepublikaren bandoan denboraldi batez iraun zuen probintzia bakarra baitzen. Azkenean, ordea, amore eman zion diktadura-erregimenari.

Diktadura bukatu eta gero, 1979an, estatu demokratikoa jadanik nagusi zela, alderdi politikoek Gernikako Estatutua sinatu zuten, bidezko eskubidea baitzen, Espainiako Konstituzioaren arabera. Euskal Herria komunitate historikotzat hartu eta erabateko autonomia-erkidego bihurtzeko aukera onartu zitzaion. Estatutuan jasotzen denez, Nafarroak EAEn txertatzeko eskubidea izango du, nafarrek hala erabakiz gero.

Eusko Kontseilu Nagusia eratu zen, autonomia-legearen aurreproiektua idazteko, eta, gero, euskaldunek onespena eman zioten, erreferendum bidez.

Euskal Herriko autonomia-erakundeak

Euskal Autonomia Erkidegoak hiru lurralde historiko ditu: Araba, Gipuzkoa eta Bizkaia. Hiriburua Gasteiz da, eta bertan daude Eusko Legebiltzarra eta gobernua edo Jaurlaritza. Estatuko beste erkidego batzuek ez bezala, autogobernu-erakunde komunak ditu hiru lurralde historikoentzat. Erakunde horiek legeek arautzen dituzte.

---

• Eusko Legebiltzarra lurralde bakoitzeko 25 legebiltzarkidek (sufragio unibertsal bidez hautatutako gizon-emakumeek) osatzen dute. Legeak idazten, aurrekontuak onartzen eta Eusko Jaurlaritzaren ekintzak kontrolatzen ditu eta lehendakaria izendatzen du, betiere estatutuak ezarritako mugen baitan.
• Eusko Jaurlaritzak legebiltzarraren erabakiak betearazten ditu, hau da, botere legegilea gauzatzen du. Lehendakari eta sailburuak dira jaurlaritzako kideak. Sailburu bakoitza sail bateko burua da, eta dagozkion gobernu-zereginak betetzen ditu bertan. Aipa ditzagun Jaurlaritzako sail batzuk: nekazaritza, etxebizitza, industria, justizia, hezkuntza eta osasuna, besteak beste. Lehendakariak Eusko Legebiltzarra desegiteko eta hauteskunde-deia egiteko eskumena du.
• EAEko Justizia Auzitegi Nagusia Bilbon dago, eta Euskal Autonomia Erkidegoko organo judizial gorena da.

---