Mapak

Mapak eta planoak goitik eta bertikalean behatutako espazio baten irudikapen sinplifikatuak dira, hau da, “txori-begizko” perspektiba erabilita. Gainera, mapak konbentzionalak dira, hau da, erraz uler daitezkeen zeinuak edo sinboloak erabiltzen dituzte.

Zeinu konbentzionalen bidez, inguru jakin bateko ezaugarri eta elementu askori buruzko informazioa eman dezakegu. Baina bada irudikatzen zailagoa den alderdi bat: erliebea.

---

Hasiera batean, erliebea irudikatzeko, mendiak eta mendikateak ikusten ditugun bezala marrazten ziren edo zerra-hortzen forma ematen zitzaien.

Aurrerago, itzalen sistema sortu zen. Erliebea lerro labur eta paraleloen bidez irudikatzen da; elkarrengandik oso hurbil daudenez, itzala egiten dutela dirudi. Lerro hauen bidez, erliebea irudikatzen da baina garaiera ez.

---

Egun, erliebea irudikatzeko gehien erabiltzen den sistema sestra-kurben sistema da. Itsasoaren mailatik gora, altuera berean dauden lurzoruko puntuak batzen dituzten lerroak dira. Kurbarik gabeko inguruek tarteko altuerak irudikatzen dituzte. Behatuz gero, erraz jakin dezakegu lurra laua edo menditsua den, malda txikiak edo handiak dituen..., eta bestetik, irudikatutako edozein inguru edo objektu zein altueratan dagoen jakin dezakegu. Mapa batzuetan kolore bidez osatzen dira, eta tonu berdeek inguru baxuenak adierazten dituzte, marroiek, aldiz, garaienak. Zuria, batzuetan, elur iraunkorrak dituzten guneak adierazteko erabiltzen dira.

27 Erantzun zure koadernoan

28 Erantzun zure koadernoan

29 Erantzun zure koadernoan

Irudikatzen dutenaren arabera, hainbat mapa mota daude:

• Mapa topologikoak. Lurrazalean dauden elementu naturalak (erliebea, ura, landaredia...) irudikatzeko erabiltzen dira, eta elementu artifizial batzuk ere irudikatzen dituzte, adibidez garraio-sareak, biztanleria bizi den guneak... Hirietako, probintzietako eta estatuetako mugak ere irudikatzen dituzte. Informazio ugari ematen digute.
• Mapa baten iruzkina egiteko eredua

  Mapa tematikoak edo espezifikoak. Lurrazalaren zati batean edo lurrazal osoan isla daitezkeen gai zehatzak irudikatzen dituzte. Toki horien ondoan, oso garrantzitsua da tokiok deskribatzeko zeinu konbentzionalak erabiltzea. Honako hauek mapa tematikoak dira:
  • Itsasoko edo uretako nabigazio-kartak: kostaldeei, uren sakonerari, itsasargiei eta abarri buruzko informazioa dute.
  • Mapa politikoak: zatiketa politikoak edo administratiboak adierazten dituzte.
  • Mapa ekonomikoak: inguru bateko lurraldeetan zein zeregin (nekazaritza, industria...) garatzen diren adierazten dute, zeregin horietatik zer lortzen den, merkataritza-ibilbideak...
  • Mapa historikoak: garai bakoitzeko mugen egoerak irudikatzen dituzte, bidaia eta migrazioetan egindako ibilbideak, gudak...
  • Errepideetako mapak.
  • Mapa klimatikoak.
  • Biztanleriaren mapak.

---

Erlijioen mapa

Hizkuntzen mapa

Temperaturen mapa

Lurrazala irudikatzeko beste era bat, aireko argazkiak dira. Espazioaren ikuspegi zehatzak ematen dituzte eta, horregatik, denboran zehar lurralde batean gertatutako aldaketak konparatzeko erabiltzen dira. Zein ikuspuntutatik hartu diren kontuan izanda, honelakoak izan daitezke:

• Bertikalak, mapak eta planoen antzekoak.
• Zeiharrak, goitik ikusita baina ez bertikalki.
• Panoramikoak, horizontearen lerroa erakusten dutenak.

31 Erantzun zure koadernoan

32 Erantzun zure koadernoan. Atlasarekin egin beharreko lanaren urratsetan oinarrituta, honako puntu geografiko hauei buruzko informazioa bilatu: Himalaia, Canberra, Titikaka, Bering, Gasteiz, Kantauri Itsasoa, Valladolid.

33 Erantzun zure koadernoan. Taldeka, atlas batean hurrengo gai hauetako bati buruzko mota guztietako informazioa bilatu, eta informazioaren laburpena egin: klima, landaredia, biztanleria, hizkuntzak, baliabide mineralak, industria, merkataritza... Datu horiek biltzeko hurrengo gidoiak lagungarri izan daitezke.